Nu zie ik ze overal hangen. Betekeniswolken noemt verandergoeroe Thijs Homan ze: de verschillende werkelijkheden, visies, duidingen die er zijn in organisaties. Als damp, ongrijpbaar maar o zo invloedrijk. Want juist de aanwezigheid van al die ongrijpbare visies zet vaak een dikke streep door plannen, verandertrajecten, doelen, aannames van meestal directie of management. Leuk bedacht hoor, op de hei, die nieuwe visie, maar in de organisatie hangen allang heel andere wolken.
Duizend visies naast die van de directie. Wat betekent dat voor je communicatiestrategie?
Het is natuurlijk niks nieuws. ‘De’ burger bestaat niet. ‘De’ medewerker bestaat niet. De realiteit is honderdmaal genuanceerder dan dat. We weten dat allang. Maar sinds ik het verhaal van Thijs hoorde op de eerste bijeenkomst van ons Expertisenetwerk Veranderkunde, kijk ik er met andere ogen naar. Het zijn niet eens honderd nuances, maar minstens duizend. Al die kleine groepjes, die allemaal naar dezelfde dingen kijken, die diezelfde dingen vervolgens totaal verschillend interpreteren, er andere waarden aan geven: hun eigen betekeniswolk, let er maar eens op.
De 4Mijllopers van je organisatie die elke dinsdag tussen de middag trainen: al rennend en pratend komen ze tot een gedeeld beeld over dat ene project. Hup, betekeniswolk. De teamgenoten die steevast bij elkaar aan een blok zitten: al pratend hun kopje koffie drinkend komen ze tot een gedeeld beeld over de directie. Hup, betekeniswolk. De langblijvers die nog als enigen om half zes aanwezig zijn. Kijk om je heen en je ziet nog een, nog een en nog een.
Duizend visies naast die van de directie. Duizend visies die het gedrag in de organisatie aansturen. Ze zijn er en ze gaan niet weg omdat er op de hei iets anders is bedacht. Sterker nog, over wát er op de hei is bedacht, ontstaan in no time nieuwe wolken met hun eigen kleur, samenstelling, vorm, grootte en richting.
Dat inzicht tornt krachtig aan elk idee van maakbaarheid en beïvloedbaarheid.
Dat die betekeniswolken ook nog voortdurend in beweging zijn, maakt het duizelingwekkender én fascinerender. Want dit inzicht tornt krachtig aan elk idee van maakbaarheid en beïnvloedbaarheid. Wat betekent dit voor verandertrajecten? Voor interventies? Voor je communicatiestrategie? Van de traditionele trits kennis – houding – gedrag hadden we in het communicatievak al afscheid genomen, het gedachtengoed van Thijs maakt nog eens klip en klaar hoe terecht dat is.
En dat andere hoofdstuk dan, waarin je je doelgroepen op een rij zet? Als achter elke betekeniswolk een doelgroep(je) hangt, hoeveel en welke de’s zijn er dan in je organisatie? Hoe kom je daar achter? Dat het belangrijk is om ze te vinden en ermee in verbinding te komen als je organisatie in verandering is, daar is Thijs kristalhelder over. Maar mijn hemel, als het er duizend zijn, #hoedan?
Daarover doordenkend kwam ik uit bij dat andere, charmante, heelveelruimtegevende en geruststellende veranderkundige inzicht: maak het klein! Pel het af en je komt uiteindelijk uit bij ‘de’ ik en ‘de’ jij. Zo klein. Gelukkig. Want met ‘jou’ praten is een stuk leuker en makkelijker dan met ‘de’ medewerker of ‘de’ directie. Bovendien kun je dan zelf je ‘medewerker’-jas, je ‘manager’-jas, je ‘politicus’-jas ook lekker op de kapstok laten hangen en gewoon als mens, als ik, met de ander in gesprek gaan, naar de ander luisteren, nieuwsgierig zijn. En bij jezelf te rade gaan. Bijvoorbeeld als je je als ambtenaar afvraagt hoe je ‘de burger’ kunt bereiken. Je bent immers zelf ook een ‘burger’ die in een straat woont en graag wil weten wat er met het pleintje gebeurt, of een ‘medewerker’ die graag gehoord wil worden als zijn werkproces verandert, een ‘….’, nou vul maar aan.
Mijn wolk verbinden met die van de ander. Erop vertrouwen dat dat leidt tot iets nieuws dat nóg beter is dan wat ik zelf al had bedacht.
Mezelf klein durven maken. Mijn eigen opvatting relativeren vanuit het besef dat ik ook maar een ministukje van de olifant zie, dat er duizend andere visies zijn. Niet de ander willen of hoeven overtuigen maar open in gesprek gaan. Er middenin staan. Mijn wolk verbinden met die van een ander. Erop vertrouwen dat dat leidt tot iets nieuws dat nóg beter is dan wat ik zelf al had bedacht.
Dat zou weleens de crux in verandertrajecten kunnen zijn. Omdat wat in het klein gebeurt, ook in het groot gebeurt (wetmatigheid uit de natuur).
Dat hoeft niet in een communicatieplan. Gewoon gaan doen. Want wat je opschrijft komt toch niet uit. Veel te veel wolken die hun eigen kant op drijven 
.
Agnes Nanninga
In het artikel Jij en ik van mijn collega Renate Kamp lees je meer over het effect van hoe we naar de ander kijken, over het nocebo-effect, self-fulfilling prophecies, ontsporing en positieve verrassingen.
Meer over Thijs Homan lees je hier.
